राजेश स्पन्दनको कविता- म दमाइ जात हुँ

म अन्धकारको रात हुँ,

शीत पोखिएको पात हुँ

नछोउ मलाइ छोएर चोखो रहदैंनौ तिमी,

छोएर बिटुलो पारिने

म दमाई जात हुँ ।

कर्मले परिश्रम गरेर,

दिनरात बगानमा चरेर,

तिम्रा नग्नता छोपेर छातिमा नेपाल खोपेर

उभिएको त तिम्रै साथ हुँ

तर छोएर बिटुलो पारिने,

म दमाई जात हुं ।

तिमी फुल्नु, फुलेर मन्दिर पुग्नु

म फुलेर मसान पुगौँला

गन्तव्य त आ-आफ्नै छ नि मित्र

सधैँ संसारमा हामी कहाँ रहौँला?

सोध्छौ तिमी जवाफ म के दिउँ?

कुन दैवले मलाइ अछुत बनायो?

प्रश्न त मेरो पनि छ म त प्रश्नै प्रश्नको खात हुँ

नछोउ मलाइ

छोएर बिटुलो पारिने म दमाइ जात हुँ

तिम्रा पुर्खाझै मेरा पुर्खाले देश लागि रगत बगाए,

ती देशका लागि लडेका एक-एक युद्धमा सघाए,

बदलामा तिमीले राज्यको साथ पायौँ

मैले मानिसलेझैँ बाँच्न नपाउने जात पाएँ

म दैवले सिर्जिएको त्यो अघात हुँ

नछोउ मलाइ

छोएर बिटुलो पारिने म दमाइ जात हुँ ।

हातमा कलम पुस्तक बोकेर

एउटै विद्या घोकेर

फेरि भन तिमी कसरी माथी भयौ

म अछुतको कस्तो साथी भयौ?

श्रमजीवी म,

मिहिनेती म ।

तिमीमा न सीप छ न श्रम छ

फेरि किन तिमीमा मै मत्ता भन्ने भ्रम छ?

एउटै हावामा सास लिएर

एउटै प्रकृतिले दिएको पानी पिएर

फेरि कसरी तिम्रो शुद्ध हात भयो?

म बिटुलो अछुत हुने किन मेरो जात भयो?

अब तिम्रा तागाधारी व्यापार रहन्न यहाँ

मान्छे मान्छे नै हो जात कसैले सहन्न यहाँ

तिम्रो व्यवहारले पारिएको म बर्वाद हुँ

अब तिम्रो अछुत व्यवहारलाइ सिध्याउने

म दमाई जात हुँ ।

✍️✍️राजेश स्पन्दन, भक्तपुर